Akciğerin
iltihabı olarak bilinen “zatürre”nin tıbbi adı “pnömoni”dir. Zatürre, bakteri,
virüs, mantar gibi çeşitli mikroorganizmalar nedeniyle oluşabilir. Zatürre, en
sık görülen, hekime başvurmaya neden olan, en fazla ölüme yol açabilen
hastalıklar arasında bulunmaktadır. 2019 yılında başta 672.000 çocuğun olmak
üzere toplam 2,5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olan zatürre,
yetişkinlerde ve çocuklarda tek başına en büyük bulaşıcı ölüm nedenidir.
Özellikle
çocuklarda, 65 yaş üstü yaşlılarda, kronik bir hastalığa sahip olanlarda
(böbrek, şeker, kalp veya akciğer hastalığı gibi), sigara kullananlarda,
bağışıklık sistemini baskılayan bir hastalık veya ilaç kullanımı varlığında
daha sık görülür. Toplum kökenli zatürre, tüm dünyada hastane başvurularının,
tedavi giderlerinin, iş-okul günü kayıplarının ve ölümlerin önemli bir
kısmından sorumludur. Koronavirüs pandemisiyle mücadele ettiğimiz bu dönemde,
SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu COVID-19 hastalığının da zatürreye yol açtığı
bilinmektedir. Kasım 2021’e gelindiğinde, tüm dünyadaki COVID-19'dan ölümlerin
5 milyonu aştığı bilinmektedir.
Zatürre
açısından en büyük risk altında olanlar çok genç ve çok yaşlı yaş gruplarıdır.
Yemek pişirme, ısıtma ve aydınlatma için düzenli olarak kirletici yakıtlar ve
teknolojiler kullanan evlerdeki çocuklar, ev içi kaynaklı hava kirliliğine daha
duyarlıdır. Özellikle endüstriyel olarak çevreye yayılan kirleticilerden ve
taşıtların egzoz dumanından kaynaklanan dış ortam kaynaklı hava kirliliği,
yaşlı yetişkinler arasında solunum sağlığını orantısız şekilde etkilemektedir.
Böylece, hava kirliliğinin azaltılması ve temiz hava koşullarının elde edilmesi
ile yalnızca çevreye değil, toplumsal ve bireysel sağlığa da önemli faydalar
sağlanacaktır.
Zatürreden Korunmak İçin Ne Yapılmalıdır?
Belirli
önlemler alındığı takdirde zatürre büyük ölçüde önlenebilen bir sağlık
sorunudur. Altta yatan kronik hastalıkların kontrol altına alınması, dengeli
beslenme, hijyenik önlemler, sigara ve alkol alışkanlıklarının kontrolü,
pnömokok ve yıllık influenza (grip) aşılarının uygulanması ile toplum kökenli
zatürrenin görülme sıklığı ve ölüm oranı azaltılabilir. Aktif tütün ürünleri
kullanmak veya pasif tütün dumanına maruz kalmak, toplum kökenli zatürre
açısından risk faktörleri arasında yer alması nedeniyle, bu olgulara sigarayı
bırakma konusunda mutlaka tıbbi destek verilmelidir.
En sık
zatürreye neden olan mikrop “pnömokok” olarak bilinen bakterilerdir.
Pnömokoklara karşı yapılan pnömokok aşısı (zatürre aşısı) aşağıdaki durumlarda
önerilmektedir:
·
65 yaş ve üzeri kişiler
·
KOAH ve bronşektazi hastaları ile akciğeri
cerrahi olarak tamamen ya da kısmen çıkarılmış hastalar
·
Kalp ve damar, böbrek, karaciğer ve şeker
hastalığı gibi kronik hastalığı bulunanlar
·
Kronik alkolizm tanısı bulunan kişiler
·
Dalakta fonksiyon bozukluğu bulunanlar veya
dalağı alınmış olanlar
·
Bağışıklık yetmezliği bulunanlar ve bağışıklık
sistemini baskılayan tedavi alanlar
·
Beyin omurilik sıvısı kaçağı olanlar
·
Pnömokok hastalığı veya komplikasyon riskinin
artmış olduğu şartlarda yaşayanlar
Pnömokok
aşısı, koldan kas içine yapılmakta olup, oldukça güvenilirdir; ciddi yan
etkilere pek rastlanmamaktadır. Yaşam boyu bir veya iki kez yapılması çoğu kez
yeterli olmaktadır. Öte yandan, grip (influenza) hastalığı da zatürreye zemin
hazırlaması açısından risk oluşturabilmektedir. Her yıl en fazla gribe neden
olan mikropların belirlenmesi ile her yıl için yeni aşısı hazırlanmaktadır.
Dolayısıyla, grip aşısının her yıl tekrarlanması gereklidir. Grip aşısı her yıl
Eylül, Ekim, Kasım aylarında yapılabilmektedir.
Grip aşısı yapılması önerilen kişiler aşağıda belirtilmiştir:
·
65 yaş ve üzeri kişiler
·
KOAH, bronşektazi, bronş astımı gibi kronik
akciğer hastalıkları ile kalp ve damar hastalığı tanılı kişiler
·
Şeker hastalığı, böbrek fonksiyon bozukluğu,
çeşitli hemoglobinopatileri olan ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler
·
Yüksek riskli hastalarla karşılaşma olasılığı
olan sağlık çalışanları
·
Grip yönünden riskli kişiler ile birlikte
yaşayanlar (Özellikle 6 aydan küçük bebek ile yakın ve sürekli teması olanlar)
·
Güvenlik görevlileri, itfaiyeciler gibi toplum
hizmeti veren kişiler
Grip aşısı
da koldan kas içine yapılır, yalnız ağır yumurta alerjisi olanlara yapılması
sakıncalı olabilmektedir. Aşının yapıldığı yerde ağrı, hassasiyet gibi kısa
süreli basit yan etkiler beklenebilir.
Kırıkkale İl Sağlık
Müdürlüğü