Halk
arasında Cüzzam adıyla da bilinen Lepra veya Hansen hastalığı, Mycobacterium
leprae tarafından oluşturulan, başta deri ve sinir sistemi olmak üzere, tüm
organ ve sistemleri etkileyebilen, bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Tarih
boyunca bu hastalığı taşıyan kişiler toplum dışına itilmiştir.
Günümüzde
ise dünyanın geri kalmış ülkelerinde, açlık, yoksulluk, yaşam ve temizlik
koşullarının kötülüğü, sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamama, iyi
beslenememe, aşırı üreme, iç savaşlar ve sürekli göçler gibi nedenlerle cüzzam
(Lepra) hastalığı tamamen yok olmuş değildir.
Cüzzam Türleri; Cüzzam hastalığı,
vücudun direncine bağlı olarak birbirinden ayrılan iki ana tip ve iki ara tip
olarak sınıflandırılır. Ana tipler Lepramatöz ve Tüberküloit tip, ara tipler
ise Borderlein ve İndetermine tip cüzzamlardır.
LEPRAMATÖZ TİP CÜZZAM
Cüzzamın en
kötü tipidir. Vücut direnci tamamen hasarlıdır. Hastalık etkeni basiller çok
sayıda ve etkindirler. Küçük, çok sayıda ve gövdede simetrik olarak yayılmış,
sınırları keskin olmayan, parlak bakır kırmızısı renginde lekeler söz
konusudur. Bu lekelerin olduğu deri bölgeleri zamanla duyu kayıplarına
uğrarlar. Yüz, ense, memebaşı ve üreme organlarında yerleşen, leprom adı
verilen sert şişlikler belirir. Yüzde, yerleştiklerinde arslan yüzü denilen yüz
görünümünü ortaya çıkarırlar. Lepromlar ayrıca semer burun denilen burun
çöküntüsüne, damak delinmesine, göz kapaklarının düşmesine, ses kısıklığına,
parmakların kendiliğinden kopmasına da yol açarlar. Lepromlar iyileşecek
olurlarsa mutlaka yerlerinde iz bırakırlar. Bu tip cüzzamda sinirler görece
daha az etkilenirler. Fakat iç organlardaki rahatsızlıklar daha sık görülür.
Karaciğer tahrip olabilir, testisler etkilenerek kısırlık ortaya çıkabilir,
kemikler etkilenerek derin kemik tahribatları gelişebilir, göz etkilenerek
körlük ortaya çıkabilir.
TÜBERKÜLOİT TİP CÜZZAM
Bu tür
cüzzam çoğunlukla çevresel sinir sistemini etkiler. Yüz felci meydana
gelebilir. El kaslarına gelen bazı sinirlerin felci sonucu pençe el görünümü
ortaya çıkar. Duyu sinirlerinin felci sonucu ısı temas ve ağrı hislerinin
ortadan kalkması söz konusudur. Terbezleri de çalışamadığından deride kuruluk
giderek artar ve deri dökülmeye başlar. Bu sinirlerle ilgili belirtilerden
başka deride dağınık olarak birkaç tane küçük leke bulunabilir
BORDERLEİN TİPİ CÜZZAM
Lepramatöz
ve Tüberküloit tipler arasında bir tiptir. Gelişim olarak iki tipten birisine
daha yakın olur. Hangi tipe doğru gidiyorsa o tipin özellikleri daha belirgin
olmaktadır.
İNDETERMİNE TİP CÜZZAM
Genellikle
bir tek leke şeklinde kendisini gösterir. His bozukluğu da gösteren bu leke
etrafa doğru yayılabilir veya ortası iyileşebilir.
Cüzzam Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
·
Vücutta, zamansız oluşan kepeksiz ve yuvarlak
olmayan lekelerin belirmesi ve zaman zaman kaşıntı yapması
·
Sık sık tekrarlayan burun kanamaları ve burun
tıkanıklıkları
·
Kol ve bacak sinirlerinde ağrıların başlaması ve
el parmaklarının (4. ve 5.) içe doğru bükülme, eğilme göstermesi
·
Alt göz kapaklarının hareketsiz duruma geçmesi
ve kapanmaması durumu
·
Dizlerde ve dirseklerde yara izleri
·
Yüz bölgesinde oluşan ödem
Hastalığın Tedavisi
İlk teşhis
çok önemlidir ve doğru teşhis sonrası tedavi mümkündür. Teşhis gecikmiş ve hiç
tedavi görmemiş hastalarda 10-20 sene sonrası sakatlıklar ve vücutta dökülmeler
baş göstermeye başlar. Tedavi süreci önemlidir ve en az 3 ilaç şeklinde kombine
bir tedaviye başvurulur. Kısa zamanda hastalık sorunsuz şekilde tedavi
edilebilir.
Lepralı
hastalar bizim toplumumuzun insanlarıdır. Onlarla ilişkiyi kesmek onları toplum
dışına itmek yerine, ihtiyaçları olan anlayışı, yakınlığı, destek ve sevgiyi göstermek
önde gelen vatandaşlık görevidir. Lepra hastalığına karşı toplum tarafından
oluşmuş yanlış inanışların önlenmesi ve erken teşhis edilmesini sağlamak
amacıyla her yıl Ocak ayının son pazar günü Dünya Cüzzam Günü ve Ocak ayının
son haftası Dünya Cüzzam Haftası olarak kabul edilmiştir.
Dr. Murat AĞIRTAŞ
Kırıkkale
İl Sağlık Müdürü